١٨٠ درجه يا كمي كمتر و بيشتر؛ خيلي تفاوت ندارد. او چرخيده هست. علي اكبر ولايتي اين روزها مواضع متفاوتي اتخاذ كرده و به سياق قبل از برجام و مذاكرات دفاع نمي كند.
دورخيز انتخاباتي يا ماموريت سياسي؟
عبارات مهم : سياست
١٨٠ درجه يا كمي كمتر و بيشتر؛ خيلي تفاوت ندارد. او چرخيده هست. علي اكبر ولايتي اين روزها مواضع متفاوتي اتخاذ كرده و به سياق قبل از برجام و مذاكرات دفاع نمي كند. يكي به ظريف مي زند و يكي به لاريجاني. مي گويد «نان و آب مردم را به برجام گره زدند. همه بار روي دوش دكتر ظريف بود ولی نمي شود يك نفر متخصص همه چيز باشد… آيا مجلس بايد چيزي را كه اين ميزان مهم هست، در عرض ٢٠ دقيقه تصويب كند؟» چشم به شرق دوخته و از اعتماد به روس ها مي گويد.
دورخيز انتخاباتي يا ماموريت سياسي؟
اين تغيير رويكرد به قدري واضح است كه روزنامه نويس هاي غيرمسلح به چشم عقاب هم آن را مي بينند و دست به قلم مي شوند. عده اي در مقام نقد برآمده و به آقاي وزير پيشين يادآور مي شوند كه «اطفال بزرگ شده است اند»، عده اي هم در مقام دفاع برآمده و از هجمه هاي غيرمنصفانه سخن مي گويند. نگاه عميق تر به عنوان ولی اين پرسش را ايجاد مي كند كه مخاطب ولايتي در اين تغيير رويكرد اخير كيست؟ انتقادات و پيشنهادات برجامي، توصيه به صميميت بيشتر با روسيه يا گلايه از تصويب هاي ٢٠ دقيقه اي در مجلس خطاب به مسوولان قواي مجريه و مقننه طرح شده است است؟ يا ولايتي بر اين صور مي دمد تا پيغام ويژه اي را به افكار عمومي برساند؟ براي حل اين معما مورد نیاز است كه نگاهي اجمالي به سوابق و مواضع علي اكبر ولايتي داشته باشيم.
ولايتي در گذر ايام
ولايتي قبل از دانشگاه، پا به عالم سياست گذاشت. مدبرانه و محتاط. از پخش اعلاميه هاي امام در سال هاي نوجواني كه گذشت، عزم كرده بود طبيب شود. براي اين كار تا امريكا هم رفت. بازگشتش از دانشگاه جان هاپكينز همانا و بازگشت به دنياي سياست همان. عضو جبهه ملي دوم شده است بود ولی كمي بعد چرخيده و راهش را جدا كرد. خودش گفته بود «من براي فعاليت سياسي، به دنبال بستري بودم. آن موقع تنها بستر سياسي موجود، جبهه ملي و نهضت آزادي بود.» انجمن اسلامي پزشكان نيز دومين بستر مناسب براي ادامه فعاليت هاي سياسي اش بود.
١٨٠ درجه يا كمي كمتر و بيشتر؛ خيلي تفاوت ندارد. او چرخيده هست. علي اكبر ولايتي اين روزها مواضع متفاوتي اتخاذ كرده و به سياق قبل از برجام و مذاكرات دفاع نمي كند.
انقلاب كه شد، ولايتي هم از خير طبابت گذشت و رداي سياست پوشيد. از مجلس گرفته تا وزارت امور خارجه. در آن سال هاي اول انقلاب جريان راست را برگزيد و با آن كياست و سياست مخصوص به خود به يكي از صورت هاي كليدي و معتمد نظام تبديل شد. ولايتي تا پاي نخست وزيري رفته بود ولی باوجود حمايت هاي آيت الله هاشمي به اين كرسي دست نيافت. سال ها بعد از كرسي رياست جمهوري نيز به احترام حضور آيت الله هاشمي در انتخابات صرف نظر كرد. در نوبه ديگري هم با حمايت هاي خود و آن حضور چشمگير در مناظرات انتخاباتي، پاستورنشيني را پيشكش كانديداي مورد حمايت آيت الله كرد.
فوت هاشمي رفسنجاني ولی خيلي چيزها را در فضاي سياست ايران عوض كرد. مواضع علي اكبر ولايتي تنها بخشي از آن هست. احترامي كه ولايتي براي هاشمي قائل بود با تكيه زدن بر صندلي اش در دانشگاه آزاد در پستوي منزل نهان شد اگر فراموش نشده باشد. ولايتي باز هم چرخيد و حالا به چشم اسفنديار دولت مورد حمايت مرحوم آيت الله ضربه مي زند.
ولايتي؛ نسخه ٩٧
دورخيز انتخاباتي يا ماموريت سياسي؟
حرف هاي چند روز قبل ولايتي در نشست «تجربه ماندگار» حرف و حديث هاي بسياري به همراه داشته هست. اين عضو هيات عالي نظارت بر برجام است اگر چه تا ديروز _ برنامه تلويزيوني متن و حاشيه در سال ٩٥ _ مي گفت: «ما حتما بايد مذاكره مي كرديم. اين تصميم نظام بود. نظام تصميم گرفت مذاكره كنيم.
بدون مذاكره چه مي كرديم؟ بايد اين اتحادي كه امريكايي ها با استفاده برخي غفلت هايي كه در بعضي اوقات شد و فريبكاري هايي كه داشتند عليه ما ساخته بودند را بر هم مي زديم. امروز ديگر امكان ندارد امريكايي ها بتوانند يك ١+٥ درست كنند. اگر مذاكره انجام نمي شد گزينه بعدي جنگ بود. بعد بايد مذاكره انجام مي شد.» حالا مي گويد: «در ماجراي برجام نان و آب مردم را به برجام گره زدند و همه جاي كشور تعطيل بود. در هيات مذاكره كننده همه بار روي دوش دكتر ظريف بود و واقعا تلاش كرد، ولی نمي شود يك نفر متخصص همه چيز باشد، بلكه بايد كارشناسان متفاوت حضور داشته باشند و در مجلس نيز اين عنوان مطالعه و بررسي شود. آيا مجلس بايد چنين چيزي را كه اين ميزان مهم هست، در عرض ۲۰ دقيقه تصويب كند؟ مشخص است كه مجلس نيز كار خود را به خوبي انجام نداده. برخي مي گويند در كميسيون هاي مجلس به اندازه كافي بررسي شده است بود، اگر درست بررسي شده است بود كه ما اين مصائب را امروز نداشتيم؛ اين نشان مي دهد مجلس هم كار خود را درست انجام نداده.»
١٨٠ درجه يا كمي كمتر و بيشتر؛ خيلي تفاوت ندارد. او چرخيده هست. علي اكبر ولايتي اين روزها مواضع متفاوتي اتخاذ كرده و به سياق قبل از برجام و مذاكرات دفاع نمي كند.
ولايتي؛ نسخه ٩٢
حرف هاي اخير ولايتي احتمالا اين قدر ها مورد توجه قرار نمي گرفت اگر از اول در صف مخالفان برجام و دولت مي ايستاد. همه علامت پرسش ها و تعجب ها وقتي ايجاد مي شود كه يادمان مي آيد چطور از سعيد جليلي به عنوان سكاندار مذاكرات هسته اي در دوران احمدي نژاد، انتقاد كرد. فيلم تبليغاتي ولايتي و حمايتش از حسن روحاني به عنوان دبير شوراي عالي امنيت ملي در دوران اصلاحات در پيروزي رييس جمهور فعلي كمتر از آن كليد معروف موثر نبود. ولايتي گفته بود: «چرا بايد رابطه ما با ديگر كشورها قفل شود؟ يك زماني وزراي كشورهاي اروپايي صف مي بستند براي اينكه به ديدن ما بيايند. يك زماني، تروييكا، سه وزير خارجه اروپايي با هم به پایتخت کشور عزیزمان ایران آمدند.»
نقش ولايتي در برهم زدن ائتلاف ١+٢ نيز فراموش شدني نيست. ائتلافي كه به ظن اصولگرايان مي توانست عامل شكست جريان رقيب باشد. براي همين هم بود كه آيت الله مهدوي كني او را «سياستمدار بدعهد» خواند و در نامه اي محرمانه – نامه اي كه دو سال بعد يعني در سال ٩٤ رسانه اي شد- نوشت: «برادر بزرگوار جناب آقاي دكتر ولايتي دام عزه و توفيقه، سلام عليكم و رحمه الله. در موقعيت حساس كنوني و با توجه به اوضاع پيش آمده در صحنه انتخابات، من از شما تقاضايي ندارم. از باب اتمام حجت تنها به دو چيز به جنابعالي هشدار مي دهم: نخست اينكه آيا به عهدي كه با ما كرديد، وفادار هستيد يا نه؟ دوم آنكه اوضاع پيش آمده دلواپس كننده است و احتمال پيروزي جبهه اصلاحات قوي هست. آيا شما دلواپس اوضاع هستيد يا خير؟ خدايا شاهد باش كه من به عنوان نصيحت به برادر ديني تذكر مورد نیاز دادم. والسلام علينا و علي عبادالله الصالحين. محمدرضا مهدوي كني». آن مرتبه هم ولايتي چرخيده بود. چرخشي كه به نفع جريان رقيب تمام شد و روحاني را رييس جمهور كرد.
دورخيز انتخاباتي يا ماموريت سياسي؟
واكنش رسانه ها
مواضع جديد ولايتي در حالي مورد توجه رسانه ها قرار گرفته كه برخي افراد همچون محمدجواد لاريجاني معتقدند براي ولايتي «اصل بر بعد رسانه اي است… در دنياي قبه هاي نور، «خبر» رسانه اصل است و مدال و تحسين ها». اين بار ولی تحسين چنداني در كار نيست. «شرق»، «همدلي»، «آفتاب يزد»، «عصرايران»، «انصاف نيوز» و «فرارو» هريك به نحوي از تغيير رويكرد ولايتي در مواجهه با برجام انتقاد كردند.
خبرگزاري وابسته به دانشگاه آزاد_ آنا- ولی صفحه يك هاي اين رسانه ها را رديف و آنها را يك بار ديگر زنجيره اي خوانده هست. رسانه هاي اصلاح طلب ولی در انتقاد از ولايتي تنها نبودند. روزنامه جمهوري اسلامي كه به هيچ وجه وصله زنجيره اي بودن را نمي پذيرد هم به ولايتي انتقادات بس گزنده اي را طرح كرد. اين روزنامه با اشاره به عملكرد ولايتي در دوران تصدي پست وزارت امورخارجه (۱۳۶۰ تا ۱۳۷۶) موضوعاتي همچون مذاكرات او در خلال جنگ را زير پرسش برده و حتي موضوعي مانند آزادي اسرا را نه نتيجه مذاكره و چانه زني طرف ايراني كه محصول «حماقت صدام در حمله به كويت و حمله متقابل امريكا به او» دانسته هست. جمهوري اسلامي نوشته است: «اين حقيقت تلخ را چگونه پنهان كنيم كه خود وزير خارجه ما كه در راس دستگاه سياست خارجي و مسوول اين مذاكرات بود در آن وقت يك متخصص اطفال بوده و تخصصي در كار خودش (سياست خارجي) نداشت.»
پذيرايي صالحي از انتقادات
اظهارات اخير ولايتي در مورد برجام ولی مدافعاني نيز داشت. به عنوان نمونه محسن قديري ابيانه در گفت وگويي با خبرگزاري «آنا» هجمه ها و انتقادات عليه ولايتي را غيرمنصفانه توصيف كرد و گفت: «آقاي ولايتي قبلا مواضعي گرفته بودند كه مذاكره با ١+٥ را تاييد و از تيم مذاكره كننده و شخص آقاي ظريف تمجيد كرده بود و حتي در ايام انتخابات گفته بودند كه در مذاكرات بده بستان هست، ولی نگفته بودند كه نيروهاي متخصص نبايد در تيم مذاكره كننده وجود داشته باشد، نگفته بودند به هر قيمتي بايد به توافق دست يابيم و نگفته بودند بايد به اروپا و امريكا اعتماد كرد. باوجود اين، بر فرض اينكه تغييري در مواضع آقاي ولايتي رخ داده باشد، اگر اين تغييرات به دنبال آشنایی عميق تر عنوان و واقع بينانه باشد، مثبت هست. اگر اشكالي وجود داشته باشد در كساني است كه بر مواضع ناحق خويش ايستاده اند، هرچند به ناحق بودن و اشتباه بودن آن پي برده اند.»
قديري ابيانه ولی در حالي از بي انصافي در حق ولايتي سخن گفته است كه علي اكبر صالحي، رييس شرکت انرژي اتمي انتقادات ولايتي را بدون توجه به مواضع پيشين او به گوش جان شنيده است.
او در جمع دانشجويان دانشگاه امام صادق گفت: «پيشنهاداتي كه از سوي دكتر ولايتي، عضو هيات عالي نظارت برجام و مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بين الملل در واكنش به نقض عهد ها از سوي امريكا عنوان كردند كاملا نكات كارشناسي و ريزبينانه بود به طوري كه اينچنين نكات را ايشان قبل از اتفاقات اخير و خروج امريكا از برجام نيز اشاره و تاكيد داشتند و كاملا اين مباحث را رصد و پيگيري مي كردند و به مذاكره كنندگان تذكر مي دادند.» صالحي ايراد مورد اشاره ولايتي يعني نبود نسخه ترجمه شده است فارسي برجام را نيز پذيرفته و گفته است: «انتقادي كه عضو هيات عالي نظارت بر برجام در اين خصوص اظهار كردند كاملا انتقادي درست است آیا كه برجام يك توافقنامه چندجانبه است كه يك سوي آن ايران بوده است بنابراين مورد نیاز بود كه نسخه صريح فارسي آن هم تدوين مي شد تا دچار سوء برداشت و سوءتفسير ها از نسخه انگليسي آن نشويم.»
عقل منفصل يا زبان منفصل
رويكرد جديد ولايتي نسبت به برجام تنها عامل توجه رسانه ها و تحليلگران به مواضع او نيست. مصاحبه اخير ولايتي و نگاه مثبت او نسبت به روسيه نيز در اين زمينه نقش مهمي داشته هست. ولايتي در جديدترين اظهارنظرش، گفته بود: «برخي مي گويند روسيه در گذشته نقض عهد كرده است كه بايد به آنها گفت نه اينكه طرف اروپايي همواره هر چه خواسته ايم در طبق اخلاص گذاشته و تقديم كرده است؟!… روسيه نه مي تواند و نه بنا دارد كه به ايران زور بگويد. با اين كشور در خصوص پرسشها دفاعي در حال همكاري هستيم و تقريبا هرچه خواستيم كم و بيش به ما داده هست. اين رآكتوري كه روس ها درست كردند آلماني ها قرار بود درست كنند كه بعد از انقلاب رفتند و يك قدم كوچك برنداشتند. ولی روس ها رآكتور را درست كردند و چيزهايي به ما دادند كه يك پيچش را اروپايي ها نمي دهند.»
نگاه خوشبينانه ولايتي به روسيه و انتقادات برجامي او فارغ از اينكه مورد نقد است يا دفاع موجب شد كه فعالان رسانه اي چرخش هاي او در سياست ورزي طي مقاطع متفاوت را رصد كرده و له يا عليه او قلم زنند. پرسش بي جواب ولی همچنان اين است كه نشانه ولايتي از تغيير رويكرد اخير چيست؟ بدون شك پاسخ به اين پرسش مقدور نيست اگر در نظر نداشته باشيم كه ولايتي بعد از ١٦ سال نقش آفريني موثر در وزارت خارجه به قدرتي در سايه بدل شد. او همواره يكي از صورت هاي معتمد نظام به حساب آمده و به همين خاطر گمان مي رود كه او عقل منفصل راستگرايان در چهار دهه گذشته هست. با توجه به موضع گيري هاي اخير دور از دهن نيست اگر اين عقل منفصل به زبان منفصل بدل شود. خاصه اكنون كه اصولگرايان اگر چه زودهنگام ولی مهياي انتخابات ١٤٠٠ مي شوند. تندروهاي اصولگرا از رييس جمهور نظامي مي گويند ولی عقلا مي دانند كه اين گره تنها به دست يك ديپلمات باز مي شود. ديپلمات تر از ولايتي هم كه سراغ ندارند بعد بعيد نيست اگر باور داشته باشد به سنت همه ادوار گذشته بعد از واگذاري هشت ساله نهاد رياست جمهوري در انتخابات آتي برنده بالقوه هستند. تجربه هاي كانديداتوري ولايتي در انتخابات رياست جمهوري و نبودن چهر ه اي همچون آيت الله هاشمي را نيز مي توان به اين معادله افزود و نتيجه گرفت كه چرخش هاي اخير خيز انتخاباتي ولايتي و جريان متبوع او است.
اعتماد/آرزو فرشيد
واژه های کلیدی: سياست | رسانه ها | انتخابات | اخبار سیاسی و اجتماعی
دانلود فایل ها
توجه: ممکن است تمام لینک های دانلود به دستور مقام قضایی حذف شده باشد...
